Trong hai đợt tăng giá xăng dầu vừa qua (ngày 13/8/2012 và 28/8/2012), tình hình kinh doanh xăng dầu trên thị trường toàn quốc có những biến động rất phức tạp, đặc biệt là nhiều cửa hàng xăng dầu ngừng bán hàng, giảm thời gian bán hàng, gấy bức xúc trong dư luận.

Mặc dù trên địa bàn tỉnh Hải Dương không xảy ra hiện tượng găm hàng, dừng bán hàng, giảm thời gian bán hàng nhằm mục đích trục lợi của các thương nhân kinh doanh xăng dầu. Tuy nhiên, để đảm bảo phòng ngừa, ngăn chặn các vi phạm có thể phát sịnh, đồng thời thực hiện nghiêm chỉ đạo của Bộ Công Thương, Uỷ ban nhân dân tỉnh Hải Dương và Sở Công Thương tỉnh Hải Dương, trong thời gian qua Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) đã chỉ đạo các Đội QLTT tập trung kiểm tra, kiểm soát, kịp thời phát hiện những biến động bất thường trong hoạt động kinh doanh xăng trên địa bàn tỉnh.

Bên cạnh việc để xảy ra những kẽ hở trong công tác quản lý kinh doanh xăng dầu cho các thương nhân kinh doanh xăng dầu lợi dụng găm hàng thu lợi bất chính thì về mặt chủ quan việc kiểm tra, kiểm soát của các lực lượng chức năng cũng chưa phát hiện và xử lý triệt để đối với từng hành vi vi phạm khác nhau của thương nhân kinh doanh xăng dầu.

Do đó, để kiểm tra, ngăn chặn, làm rõ, xử lý nghiêm, triệt để theo pháp luật đối với các thủ đoạn găm giữ xăng dầu đã và đang diễn ra hiện nay, trong quá trình kiểm tra, kiểm soát hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh, cần tập trung vào một số nội dung chính sau:

1. Kiểm tra hồ sơ đăng ký hệ thống phân phối của toàn bộ tổng đại lý, đại lý kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tại Sở Công Thương.

Tình trạng phổ biến hiện nay là thương nhân hoạt động kinh doanh xăng dầu không đăng ký hệ thống phân phối của mình với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để trốn tránh trách nhiệm, đổ lỗi cho các cửa hàng bán lẻ xăng dầu. Theo quy định tại Điều 5 Quy chế đại lý kinh doanh xăng dầu ban hành kèm theo Thông tư số 36/2009/TT-BCT ngày 14/12/2009 của Bộ Công Thương (sau đây gọi tắt là Quy chế) thì trước ngày 31/01 hàng năm, tổng đại lý, đại lý phải đăng ký hệ thống phân phối của mình với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Cụ thể:

+ Trường hợp tổng đại lý, đại lý có hệ thống phân phối nằm trên địa bàn 01 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, phải đăng ký hệ thống phân phối của mình với Sở Công Thương tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi tổng đại lý có trụ sở chính.

+ Trường hợp tổng đại lý, đại lý có hệ thống phân phối nằm trên địa bàn từ 02 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên, ngoài việc gửi báo cáo hệ thống phân phối về Sở Công Thương nơi tổng đại lý có trụ sở chính, đồng thời phải đăng ký hệ thống phân phối của mình với Bộ Công Thương (Vụ Thị trường trong nước).

+ Khi có sự thay đổi trong hệ thống phân phối của mình, trong vòng 30 ngày làm việc phải gửi báo cáo bổ sung về Sở Công Thương (nếu hệ thống phân phối nằm trên địa bàn 01 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) hoặc về Sở Công Thương và Bộ Công Thương (Vụ Thị trường trong nước) nếu hệ thống phân phối nằm trên địa bàn từ 02 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên.

Do vậy cần tiến hành kiểm tra hồ sơ đăng ký hệ thống phân phối của toàn bộ tổng đại lý, đại lý kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tại các sở Công Thương. Trường hợp tổng đại lý, đại lý nào không đăng ký hệ thống phân phối, không báo cáo bổ sung về những thay đổi trong hệ thống phân phối của mình theo đúng quy định của pháp luật như trên thì áp dụng Điều 17 Nghị định số 104/2011/NĐ-CP ngày 16/11/2011 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về kinh doanh xăng dầu (sau đây gọi tắt là Nghị định số 104/2011/NĐ-CP) để xử phạt hành chính, đặc biệt là áp dụng nghiêm hình thức xử phạt bổ sung tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu đến 12 tháng đối với các hành vi vi phạm này.

2. Tổng kiểm tra điều kiện kinh doanh của các tổng đại lý, đại lý, cửa hàng bán lẻ, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ xăng dầu trên địa bàn.

Nhiều thương nhân kinh doanh xăng dầu lấy lý do thiếu bồn chứa, thiếu phương tiện vận tải... để đổ lỗi cho hoàn cảnh khách quan, đặc biệt là các tổng đại lý, về việc không cung ứng đủ hoặc cung ứng không kịp thời xăng dầu dẫn đến đứt nguồn xăng dầu bán ra. (Không có kho, bể dung tích tối thiểu năm ngàn mét khối, thuộc sở hữu doanh nghiệp hoặc đồng sở hữu hoặc thuê sử dụng dài hạn từ năm năm trở lên để bảo đảm cung ứng ổn định cho hệ thống phân phối xăng dầu của mình; không có hệ thống phân phối xăng dầu, bao gồm tối thiểu năm cửa hàng bán lẻ thuộc sở hữu doanh nghiệp hoặc đồng sở hữu và tối thiểu hai mươi đại lý bán lẻ xăng dầu. Hệ thống phân phối này phải nằm trong hệ thống phân phối của thương nhân đầu mối và chịu sự kiểm soát của thương nhân đó; không có phương tiện vận tải xăng dầu chuyên dụng thuộc sở hữu doanh nghiệp hoặc đồng sở hữu hoặc thuê sử dụng dài hạn từ năm năm trở lên).

Do vậy, trong quá trình kiểm tra cần tiến hành tổng kiểm tra điều kiện kinh doanh của các tổng đại lý, đại lý, cửa hàng bán lẻ, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ xăng dầu trên địa bàn. Chú trọng kiểm tra điều kiện kinh doanh của các tổng đại lý. Trường hợp phát hiện vi phạm thì áp dụng các quy định tại Điều 9, Điều 10, Điều 11 và Điều 12 Nghị định 104/2011/NĐ-CP để xử phạt hành chính. Tất cả các trường hợp không đảm bảo điều kiện hoạt động kinh doanh xăng dầu theo quy định của pháp luật đều phải đình chỉ ngay hoạt động kinh doanh cho đến khi thực hiện đủ các quy định về điều kiện kinh doanh xăng dầu. Đối với các cửa hàng bán lẻ xăng dầu không đảm bảo điều kiện kinh doanh theo quy định của pháp luật thì bắt buộc phải áp dụng hình thức xử phạt bổ sung tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu theo quy định tại khoản 4 Điều 11 Nghị định số 104/2011/NĐ-CP.

3. Tổng kiểm tra hợp đồng đại lý của các tổng đại lý, đại lý trên địa bàn.

- Tiến hành kiểm tra việc thực hiện về nghĩa vụ của tổng đại lý, đại lý theo quy định tại Nghị định 84/2009/NĐ-CP ngày 15 tháng 10 năm 2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu. Đặc biệt là vi phạm các quy định như:

+ Tổng đại lý chỉ được ký hợp đồng làm tổng đại lý cho một thương nhân đầu mối.

+ Đại lý chỉ được ký hợp đồng làm đại lý bán lẻ xăng dầu cho một tổng đại lý hoặc một thương nhân đầu mối.

+ Chỉ được mua bán xăng dầu với các thương nhân trong hệ thống phân phối của mình theo quy định nêu trên. Không được đặt hàng, mua hàng của nhiều thương nhân đầu mối khác nhau. Có trường hợp ký hợp đồng làm tổng đại lý, đại lý với một thương nhân đầu mối hoặc một tổng đại lý nhưng lấy hàng rất ít của các thương nhân này, còn lại mua hàng trôi nổi trên thị trường hoặc của thương nhân khác. Khi có dấu hiệu tăng giá xăng dầu thì đặt một lượng hàng lớn với thương nhân đã ký hợp đồng và đổ lỗi cho thương nhân đó không cung cấp hàng.

- So sánh với hoá đơn, chứng từ nhập hàng, xuất hàng để phát hiện các trường hợp ký hợp đồng đại lý với trên một tổng đại lý hoặc thương nhân đầu mối hoặc giao, nhận làm đại lý, tổng đại lý mà không có hợp đồng. Trường hợp phát hiện vi phạm thì áp dụng Điều 19 Nghị định 104/2011/NĐ-CP để xử phạt hành chính. Tuy nhiên, Điều 19 Nghị định 104/2011/NĐ-CP không quy định hình thức xử phạt bổ sung tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu, vì vậy trong trường hợp phát hiện hành vi mua, bán xăng dầu với đối tượng ngoài hệ thống phân phối, trừ trường hợp bán trực tiếp cho người tiêu dùng thì áp dụng Điều 18 Nghị định 104/2011/NĐ-CP để xử phạt hành chính và áp dụng hình thức xử phạt bổ sung tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu theo quy định tại khoản 3 Điều này.

4. Kiểm tra các trường hợp ngừng bán hàng, cắt giảm lượng hàng cung ứng theo hợp đồng trong hai đợt tăng giá xăng dầu vừa qua của các tổng đại lý, đại lý trên địa bàn.

Các trường hợp ngừng bán hàng, cắt giảm lượng hàng cung ứng theo hợp đồng với lý do cửa hàng xăng dầu không thanh toán đúng hạn hoặc không mua đủ số lượng theo hợp đồng trong thời gian trước đó thì phải có biên bản đối chiếu công nợ, thông báo ngừng cung cấp hàng hoặc cắt giảm số lượng bán hàng trước đó. Qua đó  tiến hành kiểm tra về việc thực hiện nghĩa vụ cung ứng xăng dầu liên tục theo Quy chế, theo đó:

+ Tổng đại lý, trên cơ sở hợp đồng ký kết với thương nhân đầu mối, bảo đảm tổ chức cung ứng xăng dầu liên tục, ổn định đến các đại lý bán lẻ thuộc hệ thống phân phối của mình để đáp ứng nhu cầu của thị trường;

+ Đại lý bán lẻ bảo đảm cung ứng liên tục xăng dầu ra thị trường.

Khi kiểm tra, lý do thường được các thương nhân đại lý sử dụng là do các cửa hàng bán lẻ xăng dầu chậm trả tiền hàng, lấy hàng thấp hơn số lượng trong hợp đồng đã ký trong thời gian trước đó để tự ý ngừng cung cấp hàng hoặc cắt giảm nguồn hàng mà không thông báo trước, hoặc chỉ thông báo khi các doanh nghiệp đầu mối đề nghị tăng giá bán xăng dầu với Bộ Tài chính.

Trong trường hợp này khi phát hiện vi phạm thì áp dụng Điều 24 Nghị định 104/2011/NĐ-CP để xử phạt hành chính và bắt buộc phải áp dụng hình thức xử phạt bổ sung tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu theo quy định tại khoản 4 Điều này.

5. Kiểm tra hoá đơn, phiếu xuất kho của nơi bán đối với các tổng đại lý, đại lý ngừng bán hàng hoặc cắt giảm lượng bán hàng trong hai đợt tăng giá xăng dầu vừa qua để phát hiện hành vi găm hàng.

Việc đầu cơ xăng dầu mỗi khi điều chỉnh giá đã phát sinh thủ đoạn mua gom xăng dầu bằng cách mua một khối lượng lớn xăng dầu trước thời điểm tăng giá xăng dầu rồi gửi lại trong kho người bán, chỉ tiếp nhận hàng hoá sau thời điểm xăng dầu đã tăng giá, trong khi không cung cấp hoặc cắt giảm nguồn cung cho hệ thống phân phối trực thuộc mình để khi bị kiểm tra bồn chứa sẽ thấy hết hàng.

Trường hợp qua kiểm tra hoá đơn, phiếu xuất kho của nơi bán đối với các tổng đại lý, đại lý ngừng bán hàng hoặc cắt giảm lượng bán hàng trong hai đợt tăng giá xăng dầu vừa qua mà phát hiện hành vi găm hàng thì áp dụng Điều 4 Nghị định 107/2008/NĐ-CP ngày 22 tháng 9 năm 2008 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính các hành vi đầu cơ, găm hàng, tăng giá quá mức, đưa tin thất thiệt, buôn lậu và gian lận thương mại để xử phạt hành chính và bắt buộc áp dụng hình thức xử phạt bổ sung tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu theo quy định tại khoản 6 Điều này.

Trên thực tế, đối với các trường hợp cửa hàng, đại lý bán lẻ ngừng bán hàng tại các thời điểm có biến động về giá mà không có lý do chính đáng thì việc đấu tranh để xác định hành vi vi phạm làm căn cứ xử lý sẽ đơn giản hơn việc xác định các vi phạm liên quan đến hành vi găm giữ xăng dầu của các thương nhân cung cấp, phân phối do thường được che dấu khá tinh vi và hợp thức hóa bằng nhiều thủ đoạn trong việc ký kết, thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa./.                                                                                  

Nguồn Bài: